Om te zien dat een oorlog zijn weerslag heeft op de economie en op de financiële markten, hoef je geen grote econoom of doorgewinterde beursanalist voor hoeft te zijn. Maar ook al ben je één van de beste economen of analisten, wàt het effect van een oorlog is op de financiële markten, is nooit te voorspellen. Want de waarheid is, dat geen enkele voorspelling over het effect van een oorlog hard gemaakt kan worden.
Oorlog creëert onzekerheid en dat is iets waar men op de beurzen niet echt happig op is. Een beetje spanning is leuk, sensatie meer dan prima. Maar onzekerheid en moeten afwachten of de toekomst meer zekerheid zal brengen? Nee, daar houden we als mensheid al niet zo van en als mens die zijn geld laten werken op de beursvloer, al helemaal niet.
In dit artikel gaan we kijken wat de invloed van een oorlog is op de financiële markten, of liever gezegd wat deze kan zijn. Want hoewel resultaten uit het verleden geen garanties bieden, kunnen ze wel zorgen voor perspectief en wat vertrouwen in onzekere tijden. En dat kunnen we misschien allemaal wel een beetje gebruiken.
Bekijk snel
In deze video wordt een analyse gemaakt van de impact van oorlogen op de financiële markten in het verleden:
Wat zijn financiële markten?
Wat wordt in het algemeen bedoeld met de financiële markten? Iedereen heeft er wel een beeld van hoe deze markten eruit zien. Het is voor velen de beursvloer waar alles draait om candles in rood of groen, en waar winsten en verliezen elkaar afwisselen. Samengevat zijn de financiële markten de systemen waar gehandeld kan worden in financiële zekerheden (dit zijn bijvoorbeeld effecten en obligaties), grondstoffen en andere assets.
Wereldwijd zijn er een aantal grote handelsbeurzen die het hart van de financiële markten vormen. NYSE, de New York Stock Exchange is hiervan momenteel de grootste. De cryptomarkt kan op basis van bovenstaande definitie ook tot de financiële markten worden gerekend. Want hier worden digitale assets en currency verhandeld. De financiële markten zijn een bepalend onderdeel van de economie in het algemeen.
Welke factoren in een conflict bepalen de impact?
De financiële markten en de economie kunnen flink verstoord raken door een internationaal conflict. Handelsverdragen vervallen bijvoorbeeld. Of door economische sancties, zoals dat nu in 2022 gebeurt tegen Rusland, wordt de handel beperkt. Hoe groot de impact op de economie is van een conflict, hangt van een aantal factoren af.
Tijd
Tijd en geduld zijn de grootste strijders in een oorlog, schreef Tolstoj in zijn boek “Oorlog en vrede”. Daarin verschilt oorlog dan wellicht weer niet zoveel van de financiële markten. Want wachten en het geduld hebben om te wachten, maken het verschil om winst te maken, volgens de oude beurs guru Charlie Munger.
Tijd is zeker ook een belangrijke factor als het gaat om de economische gevolgen van een oorlog te bepalen. In het algemeen kun je stellen dat hoe langer een conflict of oorlog duurt, hoe groter het effect op de economie en financiële markten.
Belangen
Tijd en geduld zijn misschien de grootste strijders in een oorlog volgens de oude Tolstoj. Maar tijd en de belangen zijn de belangrijkste factoren waarvan de impact die een oorlog op de financiële markten heeft, afhangt. Wat zijn de belangen van de verschillende partijen in een conflict en wat zijn de belangen van de omstanders? In Irak liggen bijvoorbeeld belangrijke olievelden. Het economisch effect van de oorlog daarvan begin 2003 is daarom groter dan een gewapend conflict in Afrika.
De ernst van het conflict
Een oorlog levert altijd schade op, want dat is natuurlijk ook een beetje het doel van oorlog voeren. Op een andere manier kun je je tegenstander niet duidelijk maken dat jij in je recht staat. Dus “The Art of War” zit hem er vaak in de ander genoeg schade toe te brengen om hem te overtuigen, zonder dat jezelf te veel verliest. De ernst van de schade heeft zijn weerslag op de economie. Kan de schade snel hersteld worden, dan is dit over het algemeen gunstiger voor de markten en de economie.
De impact van een gewapend conflict groter in deze tijd?
De duur, of tijdsspanne, van een gewapend conflict is van grote invloed op de impact van een oorlog. Maar de tijd waarin we leven, speelt ook een grote rol op de reikwijdte van een conflict. Oorlog tussen verschillende landen en koninkrijken is natuurlijk geen moderne uitvinding. De Romeinen wisten ook wel wat global dominance was. Maar in de vroege middeleeuwen verkocht een Chinese koopman nog evenveel thee op de dag dat de Vikingen heel West-Europa kaal plunderden. De pijn van een oorlog in een bepaald gebied was nog niet wereldwijd voelbaar.
Nu zijn het andere tijden. Door de vorming van één globale economie en financiële markt vanuit de afzonderlijk werelddelen vanaf de 20ste eeuw, heeft een internationaal conflict een bredere wereldwijde impact. Dit komt onder andere door de groei van internationale handel. China's grootste exportproducten waren bijvoorbeeld voor de industriële revolutie thee en zijde. Het is nu voor een groot deel van de wereld productieland van heel veel producten waaronder elektronica en textiel. Veel landen zijn hiervoor afhankelijk van China.
Ook door bijvoorbeeld de oprichting van organisaties als het IMF, het internationale monetaire fonds, waar 190 landen mee verbonden zijn, zorgt ervoor dat de economische systemen van de verschillende landen steeds meer tot een globale economie verweven zijn.
De financiële markten zijn, mede door het internet, voor bijna iedereen vanuit de hele wereld toegankelijk. Zie jij mooie kansen in een duurzaam tech project in Brazilië? Niets staat je in de weg om, mits voldoende informatie online aanwezig is, je te verdiepen in de mogelijkheden en daar te investeren. Zo kan jij bijvoorbeeld eerder met pensioen in Nederland door succesvolle beleggingen die je hebt gedaan in een land waar je nooit geweest bent.
Eén globaal economisch systeem met één grote financiële markt klinkt natuurlijk prachtig. Maar door deze verbondenheid kan een gebeurtenis binnen een land effect hebben op andere landen en financiële markten. Hierdoor heeft bijvoorbeeld een kredietcrisis zoals in de VS in 2008 begon, ook vergaande gevolgen gehad voor de huizenmarkt en economie in Nederland.
In 2021 was er grote zorgen om de financiële gezondheid van het Chinese vastgoedbedrijf Evergrande. Dit bedrijf zat in zwaar weer. Vervelend voor de Chinezen denk je misschien. Maar dit bedrijf is internationaal zo groot in omvang dat er angst was, dat als het bedrijf zou vallen, dit wereldwijd desastreuze gevolgen zou kunnen hebben. Het doek is nog niet definitief voor dit bedrijf gevallen, maar er is nog veel onzekerheid over de toekomst en angst voor de gevolgen van een faillissement.
Je begrijpt dat in deze tijd een gewapend conflict tussen twee landen door de onderlinge verwevenheid van de economieën wereldwijd, groot effect op de economie hebben en markten.
Wat is de invloed van een oorlog op een economie?
Voor we gaan kijken wat de invloed van oorlog is op de financiële markten, ga ik eerst in op wat de invloed is op de economie in het algemeen. Want de verschillende basiselementen die naast de financiële markten een economie vormen, hebben ook weer invloed op deze markten.
Invloed op de handel
Voor een ideaal economisch klimaat wordt door veel economen een vrije markt waar handel ongestoord kan plaatsvinden, als voorwaarde gezien. Een oorlog staat dit natuurlijk in de weg. Handelsverdragen komen ineens op scherp te staan. Maar ook bepaalde producten worden minder snel verkrijgbaar.
In de internationale conflicten van de 21ste eeuw en de laatste 30 jaar van de 20ste eeuw speelden brandstoffen en energie een belangrijk rol. Gas is nu in het conflict tussen Rusland en Oekraïne een belangrijke factor. Europa is bijvoorbeeld grotendeels afhankelijk van het gas geleverd door Rusland. Voor Rusland is Europa de belangrijkste afnemer. De gasprijzen zijn hierdoor in Europa enorm gestegen, wat van invloed is op de economie.
Inflatie
Een gevolg van stijgende prijzen en stagnerende handel kan inflatie zijn. Dit is de vermindering van waarde van een valuta. Waar je eerst met 2 euro een brood kunt kopen, heb je nu 4 euro nodig. De inflatie kan ontstaan doordat mensen meer voor een product moeten betalen dan voorheen, omdat de producten schaarser worden. In het huidige conflict is dit zichtbaar in de prijzen voor zonnebloemolie en gas. Oekraïne was de grootste producent van zonnebloemolie en nu dit stil valt, dreigt er een tekort wereldwijd.
Economie zelf ook een wapen
Doordat we economisch gezien, of we het willen of niet, steeds meer onderling verbonden zijn, kun je de economie ook als wapen gebruiken in een internationaal conflict. Dit kun je doen door bijvoorbeeld een partij buiten het economisch systeem te zetten. Er worden dan sancties opgelegd. Bijvoorbeeld het betaalverkeer wordt stilgelegd. Dit kan zeer effectief zijn, maar staat vrije handel en verdere groei in de weg. Dit geldt ook voor degene die de sancties opleggen, ook deze partijen moeten inleveren.
Invloed van oorlog op de financiële markten
Al deze bovengenoemde zaken zoals de druk op de handel, sancties en inflatie hebben weer zijn weerslag op de financiële markten. Zo bepalen ze ook het sentiment, het algemene gevoel wat de financiële markten kan beheersen.
Beurshandelaren zijn namelijk een hoog sensitief volkje, dat gevoelig is voor de spanningen in de wereld. Vertrouwen is het belangrijke sentiment, wat maakt of de cijfers groen dan wel rood kleuren. Vertrouwen gaat natuurlijk samen met zekerheid en dat is precies hetgeen wat ontbreekt tijdens een oorlog. Dit zorgt voor een grote onvoorspelbare factor op de beurzen.
Wat de geschiedenis ons leert
Een koersverloop op de beurzen tijdens een oorlog blijft dus onvoorspelbaar. Toch zie je bij internationale conflicten die zich afspeelden in de afgelopen 100 jaar, vergelijkbare patronen op de financiële markten. Hieronder staan een paar gebeurtenissen die je zoal kunt tegenkomen tijdens een oorlogsperiode.
Flinke duikelingen
Bij een oorlogsverklaring of eerste aanval, is er bijna altijd een plotselinge koersdaling op de verschillende financiële markten. Paniek! Je zou in deze plotselinge daling zonder dat je de tijden erbij zetten, kunnen zien wanneer een oorlog is begonnen. De aanval op Pearl Harbor in 1941 was bijvoorbeeld goed voor een daling van 3,8% op de Amerikaanse markten.
Stijgingen
Toch hoeft een oorlog niet alleen kommer en kwel te zijn, op de beurzen althans. Een opleving of stijgende lijn in de ontwikkelingen is niet ongebruikelijk. De gewapende conflicten waar Amerika betrokken bij was in de 20ste eeuw, hebben voor de Amerikaanse belegger tot nu toe altijd op de langere termijn goed uitgepakt met economische groei.
We gaan voor zekerheid
In onzekere tijden worden assets of grondstoffen die zekerheid bieden, populairder. Goud wordt bijvoorbeeld ineens weer volop ingeslagen. Je ziet in onzekere tijden een verschuiving naar investeren in waardevaste assets. Cash en het bezit van valuta worden juist minder populair, uit angst voor de inflatie die met een gewapend conflict kan optreden.
Periodes met verhoogde volatiliteit
Doordat de schaarste in grondstoffen groter wordt, en de prijzen stijgen, maar ook het wisselende sentiment kan de grondstoffenmarkt volatiel worden, veel beweging dus. Deze volatiliteit trekt ook door naar andere financiële markten. Volatiliteit hoeft natuurlijk ook niet perse slecht te zijn en kan ook kansen bieden.
Het komt altijd goed, maar niet meteen en niet voor iedereen
In veel gevallen krabbelt de beurs na bekomen te zijn van de eerste schok, ook weer op. Het is zelfs mogelijk dat de beurzen een gang opwaarts inzetten. Hoe groot de impact is hangt af van hoe lang een conflict duurt, de ernst en de belangen.
Het is natuurlijk afwachten voor de Russische beurzen, hoe groot daar de schade zal zijn van het huidige conflict. Eind februari 2022 is deze gesloten en is handel hier niet meer mogelijk om een fatale crash van de financiële markten in Rusland te voorkomen.
Een bewijs dat de markten altijd vroeg of laat herstellen, vind je in onderstaande tabel. Deze tabel die in de video aan het begin van dit artikel wordt gebruikt, zie je een overzicht van een aantal internationale crisissen en oorlogen. Hierbij zie het effect hiervan op de Amerikaanse beurzen en hoe lang het duurde voor de beurzen zich herstelden.
De invloed van oorlog op Bitcoin (BTC) en de cryptomarkten
Het conflict in de Oekraïne in 2022 is de eerste oorlog die Bitcoin (BTC) en andere cryptocurrency meemaken. Deze oorlog komt ook op een interessant punt in de levensloop van crypto. Want cryptocurrency zijn in 10 jaar tijd van obscure muntjes voor een kleine groep tech gelovigen, uitgegroeid naar onderdeel van de financiële markten dat niet meer weg te denken valt.
Hoewel het conflict tussen Oekraïne en Rusland in maart 2022 nog maar enkele weken voortduurt, is al duidelijk geworden dat een decentrale currency nieuwe mogelijkheden binnen een conflictsituatie biedt. Je ziet dat beide strijdende partijen gebruik maken van cryptocurrency. Russen gebruiken het om sancties te omzeilen en toch transacties te kunnen maken. Organisaties in Oekraïne gebruiken het ook voor inzamelingsacties.
Wat voor invloed heeft een conflict op de acceptatie van Bitcoin en andere cryptocurrency en de toetreding tot de huidige financiële markten? In het positieve kan oorlog doen inzien dat Bitcoin een betaalmiddel is wat buiten de centrale financiële wereld om mogelijkheden biedt. Hierdoor kan het eerder tot acceptatie leiden. Maar hierdoor zal ook een weerstand kunnen ontstaan vanuit de centrale financiële wereld en de overheden. Een conflict kan deze ontwikkelingen en verdere regulatie en acceptatie van cryptocurrency in een versnelling brengen.
Bitcoin wordt door sommigen als digitaal goud beschouwd. Met de tijd zou het waardevast worden en in waarde blijven stijgen zoals goud dat doet. In tijden van onzekerheid zou Bitcoin dus ook als digitaal goud kunnen gaan dienen. Doordat Bitcoin nog steeds behoorlijk volatiel is en de stabiele groei mist die goud wel heeft, is dit momenteel nog niet het geval. Maar dat Bitcoin als digitaal goud gaat worden gebruikt in latere conflicten en tijden van crisis op de financiële markten, is zeker niet ondenkbaar.
Mogelijke scenario’s
Oorlog is niets nieuws, toch is elke oorlog uniek. Dit maakt dat je de vraag wat de economische impact van oorlogen is, alleen kunt beantwoorden met oorlogen uit het verleden. Wat de gevolgen zijn voor toekomstige oorlogen is nooit met zekerheid te zeggen. Dit maakt dat verschillende scenario’s mogelijk zijn.
Snel herstel
Hoe snel een economie weer hersteld is verschillend. Dit wordt natuurlijk bepaald door de heftigheid en duur van het conflict. Maar het ligt ook aan hoe gezond een economie was voor een conflict. Was een economie in goede staat en floreerde de financiële markten, dan gaat herstel naar dat punt over het algemeen snel. Was dit niet het geval, dan is een snel herstel moeilijker.
Recessie
Een grote angst van veel economen, en niet onterecht, is dat een oorlog een recessie veroorzaakt. Dit is een langdurige periode waarin plaats van dat de economie groeit, deze krimpt. Door de gevolgen van een oorlog kan de economie tijdelijk krimpen. Financiële markten kunnen hierdoor ook krimpen en in een bear market geraken.
Uiteindelijk altijd herstel
Hoewel je dus eigenlijk nooit van te voren kunt zeggen wat de impact van een oorlog op de financiële markten zal zijn, leert het verleden dat er tot nu toe altijd licht was aan de horizon. De verschillende conflicten in de 20ste en 21ste eeuw hadden hun weerslag op de beurzen, maar tot nu toe kwam er altijd vroeg of laat een periode van herstel.
De invloed van oorlog op jouw portfolio
Als je belegt of handelt in crypto of andere assets zal de invloed van oorlog of de dreiging hiervan je niet ontgaan zijn. Wat kun je nu het beste doen in deze onzekere tijden? In deze blog lees je hier alles over en hoe je het beste hiermee om kunt gaan.
Nu, meer dan ooit, is bijvoorbeeld kennis over de beurzen, maar ook over de assets waarin je investeert essentieel. Deze kennis zorgt niet alleen dat je tot betere besluiten komt, maar kan je er ook voor behoeden dat je meegesleept wordt in de paniek die op een beurs kan ontstaan.
Wat goed is om ook te kijken en te onderzoeken is, of er direct effect is van de oorlog op een asset of aandeel. Een bedrijf wat zijn productie in Oekraïne regelt, of waar veel Russische investeerders achter zitten, zal direct de impact ondervinden van het huidige conflict in 2022. Dit is anders dan aandelen die alleen meegaan in het negatieve sentiment, maar waar in de fundamentals eigenlijk niets aan de hand is.
Wat kun je zelf doen om je vermogen te beschermen tegen bijvoorbeeld inflatie of een heftig schommelende koers? Belangrijk is om flexibel te blijven en vooral ook het licht aan de horizon te blijven zien. Vandaag is misschien rood, maar wat betekent dat over 10 jaar?
Een optie kan bijvoorbeeld zijn om je vermogen gedeeltelijk om te zetten naar een asset wat waardevast is. Om die reden wordt beleggen en aankopen in goud populair tijdens een crisissituatie zoals een oorlog. Hoe en waarom je in goud kan beleggen lees je in deze blog.
Conclusie
Wat is de invloed van oorlog op financiële markten? Om het even met wat dramatiek te brengen: de enige zekerheid is de onzekerheid. Dit maakt dat de uitkomsten van een oorlog in principe allemaal mogelijk zijn en daarmee ook de impact op de economie en financiële markten. De grootte van de invloed hangt af van de ernst, de duur en de belangen in een conflict. Ondanks dat alle scenario's mogelijk zijn, is er één geruststelling: tot nu toe kwam er altijd, vroeg of laat, herstel.
Wil je verder praten over de economische gevolgen van een oorlog? Of over de rol en kansen hierin voor Bitcoin en andere cryptocurrency? Je bent van harte welkom in onze AllesOverCrypto Facebookgroep!
Antwoord op je vragen over crypto kun je ook opzoeken in onze FAQ. Verder vind je snel je antwoord door je vraag + AllesOverCrypto te googelen.
Foto header: Sridee Studio/ Shutterstock
