Mensen zijn niet zo rationeel als we vaak zelf denken, en dat geldt des te meer als het om financiële zaken en onzekerheden gaat. Omdat de wereld dusdanig complex is, worden we met meer informatie geconfronteerd dan dat we bewust kunnen verwerken. Onze hersenen maken dan short-cuts, waardoor beslissingen ons bewuste denkproces omzeilen. Dit kan leiden tot psychologische denkfouten, wat uiteindelijk kan resulteren in het nemen van verkeerde beslissingen.
In dit artikel wordt ingegaan op de belangrijkste inzichten bij het nemen van keuzes in onzekere tijden en worden 10 veelvoorkomende psychologische denkfouten besproken die een rol kunnen spelen bij het traden met crypto of NFTs.
Bekijk snel
Beslissingen
Voordat we het over beslissingen gaan hebben, is het goed om eerst stil te staan bij het begrip ‘beslissing’. Wat is een beslissing precies?
Wat is een beslissing?
In het boek ‘Rational Choice in an Uncertain World’ omschrijven Hastie & Dawes een beslissing als een reactie op een situatie die bestaat uit drie verschillende onderdelen:
- Ten eerste moet sprake zijn van een onzekere situatie.
- Ten tweede moeten er ten minste twee verschillende keuzemogelijkheden zijn.
- Ten derde moeten er positieve en negatieve consequenties aan de keuzes verbonden zijn.
Een beslissing is dus een reactie op een onzekere situatie, waarbij er meerdere keuzes kunnen worden gemaakt, die zowel positieve als negatieve consequenties kunnen hebben.
Een voorbeeld:
Na veel goede verhalen van vrienden en informatie die je op het internet hebt gelezen, wil je gaan investeren in crypto in de hoop om winst te maken. Je kiest voor Bitcoin (BTC). De afgelopen weken is Bitcoin alleen maar gestegen. Aan de ene kant zou er nu onderhand wel eens een correctie kunnen aankomen, maar aan de andere kant is Bitcoin momenteel zo bullish dat de stijging ook nog een tijdje zou kunnen voortzetten. Je staat nu voor een belangrijke keuze: koop je nu cryptomunten óf wacht je nog even?
Als je nu cryptomunten koopt, zijn er twee consequenties: de koers stijgt verder en je maakt winst (positief) óf de koers daalt en je maakt verlies (negatief). Je kunt daarentegen ook nog even wachten met het kopen van cryptomunten, maar dat heeft ook consequenties: de koers stijgt verder, waardoor de cryptomunten duurder worden (negatief) óf de koers daalt, waardoor de cryptomunten goedkoper worden (positief).
Schematisch ziet dat er zo uit:
Bij het maken van een beslissing gaat het doorgaans vooral om het maken van een afweging van de positieve en negatieve consequenties van de mogelijke keuzes die je hebt. Of mensen ervoor kiezen om een bepaalde investering te doen zal dus afhangen van de verwachtingen van de koers op dat moment, het verwachte rendement en je houding en kennis ten opzichte van risico’s die kleven aan hetgeen waarin je wilt investeren.
De volgend vraag is hoe je zo’n beslissing dan precies neemt.
Hoe nemen we beslissingen?
Er bestaan verschillende theorieën die verklaren hoe we beslissingen nemen. In dit artikel bespreken we de dual process theorie van Daniel Kahneman.
Daniel Kahneman is emeritus hoogleraar psychologie en public affairs aan de The Princeton School of Public and International Affairs op Princeton University. Hij is een belangrijke pionier op het grensvlak van de psychologie en economie en won in 2002 als eerste psycholoog de Nobelprijs voor de economie voor het integreren van psychologische inzichten met de economische wetenschap, in het bijzonder met betrekking tot menselijke besluitvorming onder onzekerheid. Kahneman is dan ook één van de invloedrijkste psychologen ter wereld en schreef in 2011 de bestseller 'Thinking, Fast and Slow'. In dit boek toont hij aan dat mensen irrationele wezens zijn, waarbij hij twee denksystemen onderscheidt: fast thinking en slow thinking.
De dual process theorie
De dual process theorie van Kahneman is een basistheorie over het nemen van beslissingen. Volgens deze theorie nemen we beslissingen op basis van twee cognitieve systemen:
- Systeem 1 Fast thinking: snel, automatisch, onbewust.
- Systeem 2 Slow thinking: langzaam, weloverwogen, bewust.
Volgens Kahneman hebben we twee verschillende denksystemen. Fast thinking is een irrationele, snelle, intuïtieve manier van denken en slow thinking een rationele, langzame, weloverwogen manier.
Beide systemen zijn erg nuttig in de praktijk, maar we komen vaak tot onjuiste beslissingen door de verkeerde manier van denken te gebruiken, zonder dat we ons hiervan bewust zijn. Als we gehaast een beslissing nemen op een ingewikkeld vraagstuk, dan doen we dat via systeem 1. Dit kan leiden tot psychologische denkfouten, wat uiteindelijk kan resulteren in het nemen van foute beslissingen. Door systeem 2 te gebruiken en zo een weloverwogen besluit te nemen, kan dit meestal worden voorkomen. Uit het boek van Kahneman blijkt echter dat we bij belangrijke beslissingen vaak denken dat we systeem 2 gebruiken, terwijl dat in feite niet zo is. Onze hersenen maken dan short-cuts om verspilling van kostbare energie te vermijden, waardoor beslissingen ons bewuste denkproces omzeilen. De conclusie is dan ook dat we veel vaker gebruikmaken van systeem 1 dan dat we zelf doorhebben.
Wil je meer weten over het werk van Daniel Kahneman? Dan is het boek van Kahneman zeker een aanrader! Óf bekijk bijvoorbeeld eens het korte interview in de video hieronder, waarin hij uitlegt dat je foute beslissingen kunt voorkomen door het verschil tussen de twee denksystemen te begrijpen:
Heuristieken en denkfouten
Zoals net al uitgelegd kunnen gehaaste beslissingen via systeem 1 leiden tot psychologische denkfouten, waardoor we verkeerde beslissingen nemen. Hieronder wordt uitgelegd hoe dit proces precies in zijn werking gaat.
Mensen zijn niet zo rationeel als we vaak zelf doen geloven. Uit veelvuldig onderzoek komt naar voren dat de calculerende en rationeel gedragende mens, de homo economicus, ronduit een mythe is. Omdat de wereld dusdanig complex is, worden we met meer informatie geconfronteerd dan dat we bewust kunnen verwerken. Dat geldt des te meer als het om financiële zaken en onzekerheden gaat.
Het begint met heuristieken. Een heuristiek is de procedure waarbij op een eenvoudige manier een adequaat, maar meestal imperfect, antwoord wordt gevonden op een complex vraagstuk. Een ingewikkelde vraag wordt hierbij dus vervangen door een simpele vraag. Dit is efficiënt, maar niet altijd kloppend.
Uit het gebruik van heuristieken kunnen vervolgens cognitieve biases, denkfouten, voortvloeien. Het gaat dan om het niet toepassen van een logische regel, terwijl die in een bepaald geval duidelijk relevant is. Deze denkfouten kunnen ten slotte leiden tot verkeerde beslissingen.
Het is niet eenvoudig om denkfouten te voorkomen, aangezien systeem 1 automatisch werkt en we ons dus niet steeds bewust zijn van mogelijke fouten. Als er toch aanwijzingen zijn van een denkfout, dan kan deze door extra controle door systeem 2 worden voorkomen. Het is daarom vooral goed om situaties waarin zich denkfouten kunnen voordoen te herkennen, zodat we ons hier bewust van worden.
In de video hieronder wordt verder uitgelegd wat heuristieken en denkfouten zijn:
In de volgende paragraaf worden 10 voorbeelden gegeven van heuristieken en denkfouten die een rol kunnen spelen bij beslissingen die genomen worden bij het handelen met crypto of NFTs.
Voorbeelden psychologische denkfouten
Anchoring effect
Het anchoring effect is een psychologische denkfout die ervoor zorgt dat we teveel vertrouwen op het eerste stukje informatie dat we over een onderwerp krijgen. Wanneer we een bepaalde inschatting maken, interpreteren we nieuwere informatie vanuit het referentiepunt van ons ‘anker’, in plaats van het objectief te zien. Dit kan ons oordeel vertekenen en ons ervan weerhouden onze voorspellingen steeds goed bij te werken.
Als je bijvoorbeeld eerst informatie leest dat een nieuwe cryptomunt heel succesvol zal zijn en zeker 100 dollar waard zal worden, dan kan dit effect ertoe leiden dat je negatievere informatie over de munt – bijvoorbeeld een schatting van een maximale waarde van slechts 1 dollar - die je daarna leest minder serieus neemt. Het getal 100 wordt in ons hoofd dan namelijk gebruikt als ‘vergelijkingsanker’ voor de schatting die we maken, terwijl dat getal helemaal niet relevant hoeft te zijn of zelfs helemaal uit de lucht is gegrepen.
Availability heuristic
De availability heuristic beschrijft onze neiging om voorbeelden die snel en gemakkelijk in ons geheugen opkomen te gebruiken bij het nemen van beslissingen over de toekomst. Wanneer we ons iets bepaalds kunnen herinneren, zullen we dat zwaarder laten wegen dan nieuwere gegevens, waardoor risico’s en kansen niet goed worden ingeschat.
Een voorbeeld hiervan is als je er speciaal voor kiest om te investeren in Bitcoin, omdat je denkt hiermee veel winst te kunnen maken doordat je overal in de media hebt gelezen dat deze cryptomunt de afgelopen jaren enorm is gestegen. Als je je keuze daarentegen had gebaseerd op een grondige analyse van opties, hadden er ook andere cryptomunten naar voren kunnen komen waarmee je misschien veel meer winst kunt maken omdat deze nog meer groeipotentie hadden dan Bitcoin. Op deze manier wordt je inschatting dus beïnvloed en worden investeringsmogelijkheden beperkt.
Bandwagon effect
Het bandwagon effect is een psychologische denkfout, waarbij mensen voornamelijk iets doen omdat andere mensen het ook doen. Je keuzes worden afgestemd op wat andere mensen doen en eigen overtuigingen worden hierbij genegeerd. Dit wordt ook wel kuddegedrag genoemd.
Dit fenomeen zien we bijvoorbeeld wanneer mensen puur cryptomunten of NFTs kopen vanwege de hype en FOMO. Zij doen dan een aankoop zonder zelf onderzoek te doen, in de hoop er snel geld mee te kunnen verdienen. Dit pakt helaas ook vaak verkeerd uit, waardoor verlies wordt gemaakt.
Confirmation bias
De confirmation bias beschrijft onze onderliggende neiging om meer te focussen op en meer waarde te hechten aan informatie die past bij onze eigen bestaande overtuigingen. In zulke gevallen wordt informatie opgezocht die bestaande meningen bevestigt en worden gegevens die deze weerleggen genegeerd. Beslissingen worden hierdoor vertekend op basis van eigen cognitieve vooroordelen.
Dit doet zich bijvoorbeeld voor als we heel bullish zijn over een bepaalde cryptomunt, en we bruikbare negatieve informatie die niet overeenkomt met onze eigen ideeën eruit filteren. Dit kan ertoe leiden dat we serieuze risico’s niet meewegen in beslissingen.
Ostrich effect
Het ostrich effect ziet op het negeren van negatieve informatie bij het nemen van beslissingen, door als het ware je kop in het zand te steken. Dit effect is vernoemd naar het fabeltje over het vluchtgedrag van een struisvogel, die bij gevaar zijn kop in het zand zou steken om de vijand niet te zien in de veronderstelling dat het gevaar de struisvogel dan ook niet zou kunnen zien.
We zien dit terug in de praktijk bij de neiging van beleggers om negatieve informatie te vermijden. Zo bleek bijvoorbeeld ook uit een onderzoek dat investeerder tijdens bear markets minder vaak naar de waarde van hun investeringen kijken.
Outcome bias
De outcome bias wijst op het beoordelen van een beslissing op basis van de (al bekende) uitkomst, zonder de kwaliteit van de beslissing die daaraan voorafging en de informatie die vooraf bekend was mee te wegen. De juistheid van een beslissing wordt dus enkel beoordeeld op basis van de gevolgen van de beslissing, en neemt informatie mee die niet eerder beschikbaar was. Dát je een positief resultaat hebt behaald wil niet zeggen dat de beslissing juist was. Het gevaar hiervan is dat je op basis van de positieve gevolgen vervolgbeslissingen neemt, en die kunnen weleens heel anders uitpakken.
Als je bijvoorbeeld hebt geïnvesteerd in een shitcoin omdat die hyped was en je daar veel winst mee hebt gemaakt, wil dat niet zeggen dat het een slimme beslissing was en je in de toekomst nog eens veel winst zult maken op deze manier.
Overconfidence effect
Het overconfidence effect houdt in dat sommige mensen teveel vertrouwen hebben in hun eigen capaciteiten, wat zorgt voor het nemen van grotere risico’s in het dagelijks leven.
Dit zien we bijvoorbeeld bij traders die hun eigen manier van traden en strategieën presenteren als hét middel om onwaarschijnlijke, maar gewenste winsten te behalen, zonder stil te staan bij de risico’s ervan.
Pro-innovation bias
Bij de pro-innovatie bias gaat het erom dat een voorstander van een innovatief concept, de neiging heeft om het nut ervan te overschatten en de beperkingen ervan juist te onderschatten of helemaal niet ziet.
Nieuwe crypto- of NFT-projecten worden bijvoorbeeld vaak gepromoot als innovatief, trendsettend en als nieuwe ‘hype’, waardoor investeerders de beperkingen of zwakheden niet meewegen. Dat een bepaald project innovatief is wil namelijk nog niet zeggen dat het ook goed in elkaar zit of dat het team betrouwbaar is, terwijl dat wel belangrijke punten zijn om mee te wegen als je ergens in wilt investeren.
Survivorship bias
De survivorship bias is een psychologische denkfout die ontstaat door alleen te focussen op voorbeelden van ‘overlevenden’, waardoor we een situatie verkeerd inschatten. We kijken dan alleen naar de positieve resultaten, wat vaak maar een klein percentage is van het geheel. Het grote percentage negatieve resultaten wordt dus vergeten en niet meegewogen bij het maken van een beslissing.
Je kunt bijvoorbeeld denken dat het eenvoudig is om veel geld te verdienen met crypto of NFTs, omdat je vaak alleen succesverhalen hoort. Een groot deel lijdt echter ook verlies.
Zero-risk bias
Zero-risk bias is een psychologische denkfout waarin we bij het nemen van beslissingen liever absolute zekerheid verkiezen boven risico’s, zelfs als dat nadelig is. Mensen geven hierbij de voorkeur voor het volledig elimineren van risico’s, terwijl alternatieven met meer risico’s die tot betere resultaten kunnen leiden, worden vermeden. Dit kan leiden tot negatievere resultaten, omdat betere resultaten behaald zouden kunnen worden wanneer wel risico’s genomen worden.
Met andere woorden: het nemen van risico’s kan grotere voordelen opleveren dan de voordelen wanneer risico’s volledig worden vermeden. Eerder heeft Elon Musk hier ook al eens op gewezen:
There’s a tremendous bias against taking risks. Everyone is trying to optimize their ass-covering.
Toen bijvoorbeeld begin 2018 de bear market intrad, ontstond veel paniek en verkochten veel mensen hun Bitcoin voor fiat om risico’s volledig af te dekken. Veel mensen maakten hierdoor echter grote verliezen, terwijl als ze hun cryptomunten op dat moment niet verkocht hadden ze nu veel winst zouden hebben gemaakt.
Conclusie
In dit artikel is uitgelegd waarom we verkeerde keuzes maken en zijn verschillende voorbeelden van psychologische denkfouten gegeven bij het traden met crypto en NFTs. Het is niet eenvoudig om dit soort fouten te voorkomen, omdat we - zelfs als we denken dat we goed nadenken - tóch op voorspelbare manieren de fout in kunnen gaan.
Het is daarom vooral goed om situaties waarin zich psychologische denkfouten kunnen voordoen te herkennen, zodat we ons hier bewust van worden en valkuilen kunnen vermijden om zo kwalitatief betere beslissingen te nemen. Doe hier dus vooral je voordeel mee!
Wil jij meer weten over cryptomunten, crypto trading of over crypto in het algemeen? Word dan lid van onze AllesOverCrypto Facebookgroep of neem een kijkje op het Crypto Forum! Laat het ons ook weten als je zelf interessante ideeën hebt over een blog-onderwerp. Wie weet schrijven we de volgende keer wel voor jou. Heb je andere crypto gerelateerde vragen? Het makkelijkste is om jouw vraag op onze FAQ-pagina op te zoeken. Wat je ook kan doen, is dat je jouw vraag + AllesOverCrypto googelt.
Header afbeelding: GoodIdeas/Shutterstock
