Op 18 augustus 2021 heeft De Nederlandsche Bank (DNB) gewaarschuwd dat cryptoplatform Binance zonder wettelijk verplichte registratie cryptodiensten in Nederland aanbiedt. Dat betekent dat Binance momenteel in strijd handelt met de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) en daardoor illegaal opereert in Nederland. Dit geldt ook voor andere bekende crypto exchanges.
In dit artikel wordt ingegaan op deze registratieplicht uit de Wwft en wordt uitgelegd waarom deze verplichting bestaat, wat deze precies inhoudt en welke gevolgen deze heeft voor klanten.
Bekijk snel
De video hieronder geeft een korte uitleg over de de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme. Weet je hier nog helemaal niets van af? Dan kun je de video bekijken om een algemeen beeld te krijgen van het doel van deze wet.
Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft)
Om witwassen en terrorismefinanciering het hoofd te kunnen bieden is in 2018 de Europese anti-witwasrichtlijn (de Anti-Money Laundering Directive of kortweg AMLD) uitgebreid met een verplichting speciaal voor aanbieders van cryptodiensten. Deze wetswijziging moet door alle EU-lidstaten worden nageleefd en worden overgenomen in de eigen nationale regelgeving.
Deze nieuwe regelgeving voor cryptodiensten uit de Europese anti-witwasrichtlijn is in Nederland geïmplementeerd in de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme, beter bekend als de Wwft. Het algemene doel van de Wwft is het voorkomen en bestrijden van witwassen van geld alsmede terrorismefinanciering. Geld kan namelijk op verschillende manieren worden ingezet bij deze illegale financiële activiteiten. Deze vormen een ernstige bedreiging voor de economie en tasten ook de integriteit van de financiële sector aan. In veel gevallen werken mensen hier ook onbewust aan mee en worden op die manier slachtoffer. Deze wet gaat dat dus tegen. Op 21 mei 2020 trad deze gewijzigde wet in werking en is de zogenaamde registratieplicht voor cryptodienstverleners in Nederland in het leven geroepen.
In de volgende paragraaf wordt uitgelegd waarom deze eerste stap in het reguleren van de cryptomarkt van belang is.
Waarom regulering crypto?
De afgelopen paar jaar heeft de cryptomarkt volwassen proporties aangenomen en is het gebruik van cryptovaluta exponentieel toegenomen, ook in Nederland. Uit onderzoek van onderzoeksbureau Markteffect van maart 2021 kwam naar voren dat - op dat moment - bijna 700.000 Nederlanders (zo’n 5% van de bevolking) bitcoin (BTC) in bezit hadden en daarnaast ruim 3,5 miljoen Nederlanders overwoog om ook in te stappen.
Cryptovaluta biedt een alternatief op de traditionele financiële sector door een gedecentraliseerd systeem, dat onafhankelijk is van banken en de overheid, waarbij transacties snel uitgevoerd kunnen worden in één netwerk en lastig te herleiden zijn tot personen. Naast de vele voordelen brengt deze handelswijze ook risico’s met zich mee. Vanuit verschillende hoeken wordt dan ook gewaarschuwd voor de gevaren van de cryptomarkt en wordt om meer toezicht gevraagd. Cryptovaluta is namelijk kwetsbaar voor verschillende vormen van criminaliteit; want óók criminelen hebben de cryptomarkt gevonden.
Vooral de toenemende populariteit in samenhang met het anonieme en grensoverschrijdende karakter van crypto biedt kansen voor criminelen. “We zien een sterke stijging van bepaalde vormen van criminaliteit met misbruik van cryptomunten”, zegt Anita van Dis, landelijk officier van justitie witwassen en afpakken van het Functioneel Parket. Zo zijn er regelmatig berichten in het nieuws over diefstal van cryptomunten door hackers en fraudeurs, en gevallen van witwassen en terrorismefinanciering. Dit toont goed aan dat een regelgevend kader en poortwachters wenselijk zijn.
Echter, een belangrijk punt om in dit kader op te merken is dat fiatgeld, zoals euro’s, op dit moment veel vaker voor illegale praktijken wordt gebruikt dan cryptovaluta. In 2019 vertegenwoordigde criminele activiteiten zo’n 2,1% van het totale transactievolume van cryptovaluta (ongeveer 21,4 miljard dollar). In 2020 daalde dit percentage tot slechts 0,34% (10,0 miljard dollar). Het goede nieuws is dus dat crypto gerelateerde criminaliteit in 2020 maar liefst 50% is gedaald ten opzichte van het jaar ervoor. Dit volgt uit een rapport uit 2021 van crypto-analysebedrijf Chainalysis. Aannemelijk is dat regulering en toezicht deze dalende trend zal voortzetten.
Regulering zal criminele activiteiten uitbannen en maakt alternatieve betaalmiddelen aantrekkelijker voor de doorsnee gebruiker.
Emilios Avgouleas, hoogleraar financieel recht aan de University of Edinburgh, ziet regulering ook als een positieve ontwikkeling, omdat het cryptovaluta legitiemer maakt. Tegen de financiële nieuwswebsite Business Insider zegt hij dat ''regulering criminele activiteiten zal uitbannen en deze alternatieve betaalmiddelen aantrekkelijker maakt voor de doorsnee gebruiker”. Volgens Avgouleas zal regelgeving ertoe leiden dat het voor criminelen lastiger wordt, waardoor cryptomunten een betere reputatie krijgen. Door regulering zullen mensen weten dat ze betalen met iets dat “ethisch verantwoord is en niet wordt gebruikt door de maffia”. De toekomstige verschuiving van overheidsgeld naar digitale betaalmiddelen zal hierdoor blijvend zijn.
De registratieplicht voor aanbieders van cryptodiensten uit de Wwft moet dus als een belangrijke stap worden gezien voor de cryptowereld. In de volgende paragraaf wordt verder ingegaan op de uitwerking en gevolgen van deze registratieplicht.
Hoe gaat de registratieplicht in Nederland in zijn werk?
De registratieplicht voor cryptodienstverleners is terug te vinden in artikel 23b Wwft.
Uitleg artikel 23b Wwft
Lid 1: Een ieder die in of vanuit Nederland beroeps- of bedrijfsmatig diensten aanbiedt voor het wisselen tussen virtuele valuta en fiduciaire valuta registreert zich bij de Nederlandsche Bank.
Lid 2: Een ieder die in of vanuit Nederland beroeps- of bedrijfsmatig bewaarportemonnees aanbiedt registreert zich bij de Nederlandsche Bank.
Deze wettelijke regeling houdt kort gezegd in dat twee types aanbieders van cryptodiensten zich moeten registreren bij DNB. Het betreft natuurlijke personen, rechtspersonen of vennootschappen die: diensten aanbieden voor het wisselen tussen virtuele valuta en fiduciaire valuta (bijv. euro naar bitcoin, en vice versa) en/of bewaarportemonnees aanbieden voor cryptovaluta, waarmee bedoeld wordt het aanbieden van een dienst om namens klanten cryptografische privésleutels te beveiligen om virtuele valuta aan te houden, op te slaan en over te dragen. De registratieplicht geldt enkel voor partijen die deze diensten beroeps- of bedrijfsmatig in of vanuit Nederland aanbieden.
Kort samengevat dient een cryptodienstverlener om zich te kunnen registreren bij DNB aan te tonen dat binnen de onderneming een betrouwbare en adequate bedrijfsvoering wordt gevoerd. Hiertoe moet een dossier worden ingediend met algemene bedrijfsinformatie, een uitgewerkt bedrijfsplan, een uitwerking van de governance, een uitwerking van beheerste en integere bedrijfsvoering (zoals training & opleidingsplannen, compliance en audit, integriteitsrisico’s, en beleid voor klantenonderzoek) en informatie over de geschiktheid en betrouwbaarheid van de beleidsbepalers, zoals de bestuurders en aandeelhouders. DNB registreert een cryptodienstverlener binnen twee maanden na ontvangst van het verzoek tot registratie. Pas wanneer het volledige dossier compleet is, neemt de DNB de aanvraag in behandeling. Hieruit blijkt dat aardig wat eisen worden gesteld om aan de registratieverplichting te kunnen voldoen.
Gevolgen voor klanten
Zonder registratie is het aanbieden van cryptodiensten in of vanuit Nederland niet toegestaan. Ook buitenlandse partijen die de Nederlandse markt willen betreden hebben een registratieplicht. Dit is de reden waarom Binance op 18 augustus 2021 een waarschuwing kreeg van DNB. Binance biedt namelijk momenteel zonder deze registratie diensten aan in Nederland en handelt dus in strijd met de Wwft, waardoor DNB geen toezicht kan houden op de geldstromen.
“Klanten kunnen hierdoor een verhoogd risico lopen om betrokken te raken bij witwassen of terrorismefinanciering”, waarschuwt DNB. Het is nog niet duidelijk welke precieze gevolgen de waarschuwing voor Binance zal hebben en of er stappen worden ondernomen. Op de website schrijft DNB handhavend te kunnen optreden tegen een illegale dienstverlener, door een bestuurlijke boete of een last onder dwangsom op te leggen of strafrechtelijk door aangifte te doen bij het Openbaar Ministerie. Wat in ieder geval wel duidelijk is, is dat de klanten van Binance hierdoor volgens DNB niet in overtreding zijn.
Binance neemt compliance zeer serieus en ondanks dat we formeel nog niet bij DNB zijn geregistreerd, hebben we een fors compliance-programma met tools en procedures om witwassen en terrorismefinanciering aan te pakken.
Eerder hebben toezichthouders uit andere Europese landen zich ook al kritisch uitgelaten over Binance. Binance besloot daarop te stoppen met het aanbieden van futures en derivaten in Duitsland, Italië en Nederland. Hoe lang dit gaat duren is niet bekend. Binance heeft inmiddels wel in een reactie laten weten op de hoogte te zijn van de waarschuwing en zegt bovendien te werken aan een verzoek tot registratie bij DNB. “We zullen constructief met DNB samenwerken en hopen binnenkort een positieve update te geven”, zegt een woordvoerder tegen het Financieel Dagblad. “Binance neemt compliance zeer serieus en ondanks dat we formeel nog niet bij DNB zijn geregistreerd, hebben we een fors compliance-programma met tools en procedures om witwassen en terrorismefinanciering aan te pakken.”
Lees hier wat de populairste alternatieven voor Binance futures zijn.
Geregistreerde crypto exchanges
De Nederlandse wetgeving heeft ervoor gezorgd dat verschillende cryptoplatformen ondertussen zijn geregistreerd en onder toezicht staan van DNB. Op dit moment staan onder andere de volgende cryptoplatformen in Nederland geregistreerd bij DNB:
Opvallend is dat andere bekende internationale cryptoplatformen, zoals Coinbase, Kraken, BitMEX, Bybit en Phemex, op dit moment nog niet in het register staan en dus net als Binance in Nederland actief zijn zonder de benodigde registratie. Het is nog even afwachten of die ook een waarschuwing krijgen, maar het zou goed kunnen dat deze aanbieders al een registratieaanvraag hebben lopen bij DNB.
Als je wilt weten of een aanbieder van cryptodiensten is geregistreerd bij DNB, dan kun je hier het online register raadplegen.
Kritiek op Nederlandse ‘registratieplicht’
Registratieplicht vs. vergunningsplicht
In plaats van een verplichte registratie presenteerde de minister van Financiën, Wopke Hoekstra, eind 2018 namelijk een wetsvoorstel met een vergunningsplicht voor cryptodienstverleners. Hierop kwam veel bezwaar, omdat een vergunningsprocedure grote verschillen kent ten opzichte van een registratieprocedure (lees: zwaardere eisen en meer kosten), en dus in strijd zou zijn met de Europese richtlijn. De Raad van State heeft destijds bevestigd dat een vergunningsplicht juridisch gezien in Nederland niet mogelijk was. Daarop volgde een aangepast wetsvoorstel dat uiteindelijk op 21 mei 2020 in werking trad, met op het eerste gezicht een registratieplicht en geen vergunningsplicht voor cryptodienstverleners.
Volgens critici en juristen gaat het echter om een verkapte vergunningsplicht, omdat het registratiesysteem allerlei ingebouwde testen heeft waaraan voldaan moet worden vóórdat tot registratie overgegaan wordt. Minister Hoekstra heeft toen verzekerd dat er wel degelijk sprake was van een registratieplicht zoals bedoeld in de Europese anti-witwasrichtlijn en geen vergunningsplicht.
Vervolgens bleek dat DNB bij de registratieprocedure welzeker strengere eisen hanteerde dan de Europese richtlijn. Zo werd in september 2020 de zogenaamde walletverificatie-eis verplicht gesteld door DNB: de cryptodienstverlener moet de identiteit van een klant vaststellen, controleren en screenen tegen de sanctielijsten. Dat betekende volgens DNB dat een aanbieder van cryptodiensten bij iedere transactie van en naar een externe wallet moet vaststellen dat deze persoon daadwerkelijk de ontvanger of verzender is. In de praktijk komt dit erop neer dat gebruikers screenshots moeten delen van hun walletadres waar ze gekochte cryptomunten naartoe willen sturen, om te bewijzen dat dit ook daadwerkelijk hun adres is.
Hierop volgde opnieuw veel kritiek met het verzoek om dit vereiste in te trekken, omdat deze eis geen deugdelijke wettelijke basis heeft, in strijd is met de privacyregelgeving en bovendien niet effectief is. Ook zou deze walletverificatie-eis het doel van de anti-witwasregeling voorbij gaan, omdat deze eis strenger is dan die voor banken, creditcardmaatschappijen en andere financiële instellingen. DNB ging echter niet in mee in deze kritiek. Daarop heeft cryptodienst Bitonic - het eerste bitcoinbedrijf van Nederland - formeel bezwaar ingediend en een rechtszaak tegen DNB aangespannen, om dit geschil door de rechter te laten toetsen.
DNB heeft het registratievereiste ten onrechte als voorwaarde gesteld voor de registratie van Bitonic.
Rechtszaak Bitonic/DNB
De rechtbank Rotterdam heeft in deze zaak op 7 april 2021 een voorlopig oordeel gegeven over de rechtmatigheid van de walletverificatie-eis. Hoewel DNB zich op het standpunt stelde dat zij de ruimte aan aanbieders biedt om oplossingen te kiezen, was het uitgangspunt van DNB wel dat Bitonic bij elke transactie – ook bij transacties waarbij de klant cryptomunten verzendt naar of ontvangt van zijn eigen wallet – de identiteit en de woonplaats van de tegenpartij vaststelt en vaststelt dat deze persoon ook daadwerkelijk de ontvanger of verzender is.
De vraag is of dat proportioneel en noodzakelijk is om de doelstellingen van de wetgeving na te leven. Maar dit betekent niet dat het registratievereiste evident onjuist of onrechtmatig is. Daarvoor is volgens de rechtbank meer onderzoek nodig. De rechtbank oordeelde ten slotte dat DNB de walletverificatie-eis nader moest motiveren en binnen zes weken op het bezwaar van Bitonic moest beslissen.
Inmiddels is DNB in mei 2021 teruggekomen op de verificatie-eis en heeft Bitonic in het gelijk gesteld. DNB geeft na heroverweging toe dat de verificatie-eis onrechtmatig is en niet gesteld had mogen worden tijdens de registratie. "DNB heeft het registratievereiste ten onrechte als voorwaarde gesteld voor de registratie van Bitonic." Concreet betekent dit dat cryptodienstverleners volgens de wet geen walletverificatie-maatregelen hoeven te nemen, zoals het vragen om een screenshot van je wallet. Dit maakt het dus eenvoudiger en sneller om cryptomunten te versturen en scheelt veel administratieve lasten, wat een gunstige stap is voor innovatie en het ondernemingsklimaat in Nederland.
Meer regulering op komst; de MiCA-Verordening
Na wijziging van de anti-witwasrichtlijn staat ondertussen de volgende reguleringsstap al op de planning. De EU heeft de zogeheten Europese verordening ‘Markets in Crypto-Assets’ (MiCA) geïntroduceerd. Deze verordening moet een algemeen reguleringskader gaan bieden voor de cryptomarkt. Om aan deze verordening te voldoen zullen cryptodienstverleners wel een echte vergunning moeten aanvragen, met meer voorwaarden en hardere eisen dan de Wwft. Naar verwachting zal de MiCA-verordening in 2022 in werking treden.
Conclusie
De ontwikkelingen op gebied van cryptovaluta volgen elkaar snel op, wat uitdagingen met zich meebrengt voor beleid, wetgeving en toezicht. Met de introductie van de uitbreiding van de anti-witwasregelgeving door een registratieplicht voor cryptodiensterverleners is een eerste stap gezet in het reguleren en professionaliseren van de cryptomarkt. Op dit moment staan verschillende cryptoplatformen, zoals Bitonic en Bitvavo, in Nederland geregistreerd en onder toezicht bij DNB. Cryptodienstverleners die zich nog niet hebben geregistreerd moeten dat dus nog doen. Binance heeft inmiddels aangegeven hiermee bezig te zijn.
Uiteindelijk zal regulering ertoe leiden dat cryptovaluta een betere reputatie krijgt en aantrekkelijker wordt als alternatief betaalmiddel voor een groter publiek. Wel moet gewaakt worden voor het risico van overmatig en ineffectief toezicht, waardoor innovatie en het Nederlandse ondernemingsklimaat worden geschaad.
Wil jij meer weten over de registratieplicht voor crypto exchanges of over crypto in het algemeen? Word dan lid van onze AllesOverCrypto Facebookgroep of neem een kijkje op het Crypto Forum! Laat het ons ook weten als je zelf interessante ideeën hebt over een blog-onderwerp. Wie weet schrijven we de volgende keer wel voor jou.
Header afbeelding: Lukasz Stefanski/Shutterstock.com
