Waarom heeft Bitcoin waarde?

In tijden van een dalende trend, hoor je van alle kanten de criticasters komen die beweren dat de waarde van Bitcoin nergens op gebaseerd is. Eerlijk is eerlijk, het blijft natuurlijk een raar fenomeen. Hoe kan een digitaal stukje code van 0 cent naar 19.000 dollar stijgen in 9 jaar tijd? Waar komt die waarde vandaan? Is dit pure magie? Het opmerkelijke is dat het helemaal niet zo gek is, maar juist hartstikke logisch. De mensen die zeggen dat de waarde van Bitcoin nergens op is gebaseerd, zijn vooral de mensen die nog niet de moeite hebben genomen om te bekijken wat Bitcoin eigenlijk precies omvat. Mocht je zo iemand kennen of zelf iemand zijn die nog geen idee heeft hoe het mogelijk is dat iets als Bitcoin waarde heeft, dan is dit artikel voor jou geschreven!

Bekijk snel

• Waar komt waarde vandaan?
• De wet van vraag en aanbod
• Het nut van Bitcoin
• Conclusie

Waar komt waarde vandaan?

Om te kunnen begrijpen waar de waarde van Bitcoin vandaan komt, is het van belang om eerst goed te snappen wat waarde nu precies is. Dat hoeven we gelukkig niet al te lastig te maken. In economische termen heeft een goed waarde als het over deze twee eigenschappen beschikt:

1. Het goed is schaars.
2. Het goed heeft een duidelijke gebruiksreden, het is nuttig. 

Wat betekent schaars?

Het is eerst belangrijk om te weten dat schaarste niet hetzelfde is als zeldzaam. Drinkwater is hier een mooi voorbeeld van. Er zijn weinig landen in de wereld waar zoveel drinkwater beschikbaar is als in Nederland, maar toch is het een schaars goed in economische zin. 

Schaarste betekent namelijk dat het nodig is om productiemiddelen op te offeren (tijd, energie, moeite) om het product voort te brengen. Dit betekent dat er geen oneindig aanbod van is. Het aanbod is gelimiteerd aan de tijd of middelen die nodig zijn om het voort te brengen. Als er een oneindig aanbod van zou zijn, dan zou het lastig worden om er geld voor te vragen.

Zuurstof is een goed voorbeeld van een goed waar een oneindig aanbod van is. Iedereen kan het overal verkrijgen. Het kost weliswaar productiemiddelen (bomen, zon, regenwater) om te produceren, maar deze productiemiddelen krijgen we (bijna) oneindig aangereikt van de natuur. Zolang de lucht niet te erg vervuild raak, zal er dus nooit een waarde aan zuurstof kunnen worden gegeven, hoe waardevol het ook voor ons is.

Wat betekent nuttig?

Het begrip nuttig is een stuk eenvoudiger uit te leggen. Iets is nuttig als het voor mensen een voordeel heeft om te gebruiken. Dit zorgt ervoor dat mensen het willen hebben, waardoor de vraag ernaar stijgt. Neem bijvoorbeeld een Tesla-auto. De vraag is momenteel groter dan het aanbod van de populaire elektrische auto's. Mensen willen de auto hebben, omdat je elektrisch en op auto-piloot kan rijden en het is gewoon een onwijs mooi voertuig. Voor veel mensen heeft een Tesla dus een voordeel of nut om te gebruiken ten opzichte van een "normale" auto.

Voordat we gaan kijken naar de schaarste en het nut van Bitcoin, is het nodig ons geheugen kort op te frissen over de wet van vraag en aanbod.

De wet van vraag en aanbod

Zoals we net al besproken hebben, dient een goed nuttig en schaars te zijn om waarde te krijgen. Deze eigenschappen hebben invloed op respectievelijk het aanbod en de vraag naar het product. 

1. Schaarste zorgt ervoor dat er een gelimiteerd aanbod is.
2. Nut zorgt ervoor dat er vraag naar het product is. 

Als we dan weer even het stof van onze economie-boeken afhalen, dan komen we bij de volgende grafiek terecht:

Laten we de grafiek even kort samenvatten. Op de verticale as zien we de prijs die van onder (het nulpunt) naar boven oploopt. Op de horizontale as zien we de hoeveelheid producten die van links (het nulpunt) naar rechts oploopt.

• De vraaglijn (blauw) geeft de consumenten/kopers weer. Het laat zien dat hoe hoger de prijs van een product is (hoe hoger P) hoe minder producten (lagere Q) de consumenten willen kopen en vice versa. 
• De aanbodlijn (rood) geeft de producenten/verkopers weer. Het laat zien dat hoe hoger de prijs is die mensen bereid zijn voor het product betalen (hoe hoger P), hoe meer de verkopers van het product willen verkopen (hogere Q) en vice versa.

Dit is allemaal dus heel logisch. Wanneer deze twee lijnen elkaar kruizen, dan is de markt in evenwicht. Dat betekent dat dit de ideale prijs is die consumenten willen betalen en producenten willen ontvangen voor een product. Dit is volgens de economische theorie de prijs die wij dus zien in bijvoorbeeld de supermarkt. 

Wanneer de prijs namelijk hoger zou liggen, dan zou dit betekenen dat er minder van het product gekocht wordt door consumenten dan dat de supermarkt bereid is te verkopen. Er zullen dan winkels in dat gat stappen, om toch hun producten voor een lagere prijs aan te bieden, zodat ze meer kunnen verkopen en dus kunnen verdienen. Dit zorgt er dus voor dat de prijs dus altijd richting dat evenwicht zal gaan.

Aanbod

De aanbodlijn kan op verschillende manieren beïnvloed worden. We zullen er nu 3 behandelen, zodat het duidelijk is wat de effecten ervan zijn op de evenwichtsprijs en -hoeveelheid. Onderstaande afbeelding geeft hier alvast een voorbeeld van.

1. Aanbod gaat omhoog door productie
2. Oneindig aanbod
3. Gelimiteerd/Vast aanbod

Aanbod gaat omhoog

Het aanbod van een bepaald product is niet alleen afhankelijk van de prijs. Als er maar één bakker in een dorp staat met maar één oven, dan kan hij een maximum aantal broden bakken op een dag. Hij kan dan helemaal zelf de ideale prijs bepalen voor deze broden. Het kan echter gebeuren dat er een tweede bakker in het dorp komt. Deze tweede bakker zorgt ervoor dat er een stuk meer aanbod komt van brood. Ook kan het gebeuren dat de eerste bakker een veel betere oven krijgt, waardoor hij een stuk meer broden voor lagere kosten op een dag kan bakken. Dit alles zorgt ervoor dat voor dezelfde prijs nu meer broden worden aangeboden. De aanbodlijn verschuift dus naar rechts. Dit zorgt voor een nieuwe lagere evenwichtsprijs (Pⁿ) en een hogere evenwichtshoeveelheid (Qⁿ). Er worden meer broden voor minder geld verkocht.

Oneindig aanbod

Net hebben we al gekeken naar het voorbeeld van zuurstof. Het aanbod van zuurstof is totaal onafhankelijk van de prijs die ervoor gevraagd wordt. Doordat het helemaal niks kost om zuurstof te maken ligt de aanbodlijn van zuurstof plat op de grond. De evenwichtsprijs is dus 0. De evenwichtsvraag is de maximale hoeveelheid zuurstof die wij als mensheid nodig hebben. 

Gelimiteerd/vast aanbod

Deze aanbodlijn is de lijn die van toepassing is op Bitcoin. Bitcoin is namelijk een prachtig voorbeeld van een schaars product. Momenteel zijn nog niet alle Bitcoins in de wereld en kost het energie en tijd om nieuwe Bitcoins te "creëren". Bovendien kunnen er in totaal maximaal 21 miljoen bestaan. Er zullen er nooit meer bijkomen dan dit aantal, ongeacht de prijs of de vraag ernaar.

Veel analisten zijn van mening dat deze keiharde limiet ervoor zorgt dat Bitcoin populairder begint te worden dan traditionele assets als goud. Bij goud is het namelijk mogelijk dat er zomaar een technologie ontstaat die ervoor zorgt dat het aanbod van goud de lucht in schiet. Tom Lee, hoofdonderzoeker van Fundstrat Global Advisors, geeft aan dat er "in potentie miljoenen keer meer goud kan bestaan dan wij als mens tot nu toe eruit hebben weten te halen." Als dit er allemaal uitgehaald zou worden, zou de prijs van goud hard kunnen dalen door de wet van vraag en aanbod (zie voorbeeld "aanbod gaat omhoog"). Bij Bitcoin hoeven we ons hier gelukkig nooit zorgen over te maken.
De rode stippellijn in de grafiek betekent in feite dat aanbod totaal onafhankelijk is van de prijs. Het maakt niet uit hoe duur een Bitcoin ooit zal worden, het aanbod zal nooit groter worden dan 21 miljoen*. In dit geval is de evenwichtshoeveelheid (Q*) dus 21 miljoen. Wat opvalt is dat P* en Q* niet per se anders hoeven te zijn dan bij een "normale" vraag- en aanbodlijn, zoals in de linker grafiek te zien is. Er zit echter wel een groot verschil in wanneer de (rode) vraaglijn verschuift.

*Je zou kunnen zeggen dat de aanbodlijn van Bitcoin eerst schuin loopt en pas bij een bepaalde prijs recht omhoog gaat vanwege het feit dat mensen hun eigen Bitcoins niet aanbieden onder een bepaalde prijs. Ook zou je kunnen zeggen dat er juist steeds minder Bitcoins bestaan doordat mensen ze kwijtraken of iets dergelijks. Voor het gemak van dit voorbeeld werken we echter met een aanbodlijn die alleen recht omhoog gaat.

Vraag

De vraag naar een product gaat omhoog, wanneer steeds meer mensen het nut ervan inzien. Hoe meer mensen het willen hebben, hoe hoger de vraag logischerwijs zal zijn. Dit betekent dat de vraaglijn naar rechts verschuift.

In onderstaande grafiek staat met de blauwe stippellijn de vraaglijn weergegeven nadat de vraag naar een product is gestegen. We nemen als voorbeeld goud. Stel het gaat wat minder met de economie, waardoor beleggers voor veilig gaan en in goud willen beleggen. Dit zorgt ervoor dat de vraag naar goud stijgt, waardoor handelaren meer geld ervoor kunnen vragen, want beleggers zijn bereid er meer voor te betalen. Doordat de prijs stijgt, wordt het ook lucratiever om naar goud op zoek te gaan in de mijnen. Bedrijven kunnen net wat meer middelen in gaan zetten voor deze nieuwe prijs. Ook het aanbod stijgt dus. Dit is in de grafiek mooi te zien met de nieuwe evenwichtsprijs Pⁿ en het de nieuwe evenwichtshoeveelheid Qⁿ. 

In de grafiek is echter ook met de rode stippellijn een aanbodlijn weergegeven waarbij het aanbod definitief is, zoals bij Bitcoin. Hier is goed te zien dat de prijs van een product een stuk harder kan stijgen wanneer het aanbod onveranderd blijft. Dit is dan ook meteen een van de belangrijke redenen waarom beleggers Bitcoin steeds interessanter beginnen te vinden als belegging. Hierdoor stijgt de vraag nog harder en dus ook de prijs. Zo kom je in een zogeheten virteuze (het tegenovergestelde van vicieuze) cirkel terecht.

Dat Bitcoin beschikt over schaarste is nu wel duidelijk, maar om echt van waarde te zijn, dient het ook nuttig te zijn. 

Het nut van Bitcoin

We weten nu dat het aanbod een belangrijk ingrediënt is van de waarde van Bitcoin. Echter, hebben we nog steeds niet goed besproken waarom de vraag naar Bitcoin zou stijgen. We hebben tenslotte al goud en fiatgeld, dus wat maakt een stukje code als Bitcoin nu zoveel nuttiger?

Waarom is Bitcoin überhaupt geld?

Het feit dat de meeste mensen het lastig vinden om Bitcoin te begrijpen komt voornamelijk doordat er nog niet helemaal het besef is wat geld nu eigenlijk precies is. Het bijzondere paradox aan geld is dat iedereen denkt dat ze geld willen hebben, maar in feite wil niemand het. Het enige wat mensen willen is datgene wat je met dat geld kan dóén.

Geld is niet rijkdom op zich, maar eerder één groot boekhoudsysteem dat de uitwisseling van rijkdom makkelijk maakt. Mensen zeggen vaak dat Bitcoin niets anders is dan data, maar als je er goed over nadenkt is dat precies wat geld ook is, informatie. Het is niks anders dan de informatie die bijhoudt waar waarde wel is gegeven, maar nog niet is ontvangen. En met ontvangen bedoelen we dan dat het nog niet is gebruikt voor iets wat we écht willen, zoals een mooie vakantie. Laten we een voorbeeld erbij pakken om dit wat beter uit te leggen.

Stel jij wilt een brood kopen bij onze favoriete bakker. De bakker heeft energie, middelen, tijd en wellicht een sprankje liefde gebruikt om een zo lekker mogelijk brood voor jou te maken. Jij vindt dat dit waarde heeft en wel de waarde van €2,50. Die metalen ronde voorwerpen maken je in principe helemaal niks uit, maar het feit dat je hier een heerlijk brood van kan kopen en je honger ermee kan stillen weer wel. Die metalen ronde voorwerpen die €2,50 representeren heeft de bakker nu gekregen (het is gegeven), maar hij heeft de échte waarde nog niet ontvangen. De echte waarde zit er weer in dat hij er lekkere eitjes van kan kopen voor bij zijn eigen brood. Die €2,50 is dus puur data om bij te houden dat de bakker nog recht heeft op een stukje waarde van deze prijs voor het verrijken van zijn leven.

Bitcoin doet niks anders dan dit. Het is een database die beheerd kan worden door de hele wereld waarin precies wordt bijgehouden wie hoeveel waarde heeft ontvangen maar nog niet heeft uitgegeven. In plaats van dat we duizenden verschillende banken hebben die dit bijhouden, kan dit nu met één stuk code. Bitcoin kan dus dezelfde functies vervullen als geld, maar de vraag ernaar zou niet stijgen als het ook niet in ieder geval een beetje beter was dan het geld dat we nu kennen.

Bitcoin versus geld en goud

Geld is belangrijk. Het is onze meest belangrijke vorm van het communiceren van waarde. En waarde is een enorm belangrijk deel van ons leven. Elke dag creëert iedereen op zijn/haar manier wel een stukje waarde voor de wereld, ook jij. De vraag is alleen waarom we nieuw geld nodig zouden hebben om dit te communiceren.

In de economieboeken staan veel eigenschappen waar geld aan zou moeten voldoen voordat we het als geld mogen zien. Voorbeelden hier van zijn dat het deelbaar moet zijn, niet makkelijk kan verrotten en andere dingen. Voor dit artikel bespreken we de belangrijkste drie eigenschappen:

1. Schaarste
   Hier hebben we het al uitgebreid over gehad. Als we er niet zeker van kunnen zijn dat er opeens een enorme hoeveelheid geld de markt op komt, zal geld niet haar waarde kunnen vasthouden. Dit zorgt namelijk voor (hyper-)inflatie.
2. Gemakkelijk te verruilen / Transactionele efficiëntie
   Dit betekent dat het zeer eenvoudig moet zijn om met elkaar bijvoorbeeld één euro uit te wisselen. De makkelijkste vorm is momenteel digitaal / online.
3. Netwerkeffect 
   Het is belangrijk dat het geld op verschillende plekken geaccepteerd wordt. Als niemand jouw geld als geld ziet, kan je er weinig mee.

Als we Bitcoin dan vergelijken met de twee "grote jongens"; fiatgeld en goud, dan heeft Bitcoin verschillende voordelen, maar ook een nadeel. Fiatgeld is zeer gemakkelijk om te verruilen, maar niet per se schaars. Goud is daarentegen wel redelijk schaars, maar weer helemaal niet gemakkelijk om te verruilen. 

Van Bitcoin kunnen we zeggen dat het schaarser is dan goud, omdat van goud nog steeds grote hoeveelheden worden gevonden. Daarnaast is Bitcoin nóg gemakkelijker om te verruilen dan fiatgeld. We hebben hier bijvoorbeeld geen tussenpersonen voor nodig zoals dat bij fiatgeld wel het geval is. Het grootste nadeel voor Bitcoin zit hem in punt 3, het netwerkeffect. Er zijn relatief nog zeer weinig mensen en bedrijven die Bitcoin gebruiken en accepteren. 

Het voordeel aan dit nadeel is echter dat dit kan veranderen (en ook aan het veranderen is!). Waar goud niet opeens gemakkelijker te verruilen kan worden en de overheid een enorm probleem heeft als fiatgeld schaarser wordt, is het netwerk van Bitcoin alleen maar aan het groeien. Steeds meer mensen beginnen de voordelen van cryptocurrency's in te zien en de vraag naar Bitcoin groeit dan ook elke dag. En hoe meer mensen Bitcoin accepteren, hoe kleiner de drempel is voor anderen om het te accepteren. Zo is Bitcoin, sinds het 0,0001 cent waard was in een virtueuze cirkel terecht gekomen die voorlopig haperde ronde de 19.000 dollar.

Voor een criticaster is dit misschien nog steeds niet goed genoeg, omdat die ervan overtuigd is dat de waarde van Bitcoin puur gedreven wordt door "wat de gek ervoor geeft." Gelukkig bestaan er onderzoekers die hier meer van willen weten.

In de praktijk

Albert Menkveld, hoogleraar Finance aan de VU, en vier collega's wilden weten of Bitcoin "puur speculatie is". Om hier achter te komen onderzochten de onderzoekers of de waarde van Bitcoin beïnvloed wordt door het gebruiksgemak. De aanname die de onderzoekers wilden testen was of het toekomstig rendement dat beleggers eisen lager zou liggen wanneer Bitcoin op een nieuwe plek geaccepteerd wordt. Met andere woorden, heeft het feit dat bijvoorbeeld PayPal Bitcoin accepteert (een positieve) invloed op de prijs? Hieruit kwamen ze tot de conclusie dat in ieder geval 5% van de prijs van Bitcoin hierdoor bepaald wordt. Zoals Menkveld zelf zegt "is het een geruststelling dat er een rationeel model achter zit."

Over 5% hebben we nu een bewijs dat het logisch is, maar dan zitten we nog steeds met 95% die niet verklaard wordt. Gelukkig zijn daar zeer logische verklaringen voor, maar het mooie aan bovenstaand onderzoek is dat het daadwerkelijk bewezen is. Het feit dat de andere verklaringen niet bewezen zijn, betekent niet meteen dat het nergens op gebaseerd is.

Aantal transacties

Hoe meer mensen Bitcoin gebruiken, hoe meer mensen er dus het nut van inzien en hoe groter de vraag ernaar zal zijn. Dat is in onderstaande grafiek duidelijk te zien. Hoe meer transacties er gedaan zijn met Bitcoin, hoe hoger de prijs lag. Als je onderstaande grafiek naast de koers van Bitcoin legt, dan is er een duidelijk correlatie tussen de waarde van Bitcoin en het aantal transacties.

Miningkosten

Momenteel is het aanbod van Bitcoin nog niet helemaal gelimiteerd. Op het moment van schrijven zijn er 17,3 miljoen stuks in omloop. De groei van het aanbod loopt echter wel sterk terug. Het wordt namelijk steeds lastiger om Bitcoins te vinden. Hoe meer mensen ze willen minen, hoe duurder het wordt om je hardware in te zetten. Onderstaande grafiek laat zien dat het steeds meer energie kost voor het vinden van de Bitcoins. Dit vertaalt zich ook terug in de prijs. Het aanbod van Bitcoins wordt minder en miners willen zoveel mogelijk rendement uit hun Bitcoins halen. Als het minen van een Bitcoin normaal 1000 euro kost en je kan hem voor 20.000 euro verkopen, dan is de keuze snel gemaakt. Maar als het minen plots 19.500 euro kost verkopen levert 'maar' 20.000 euro op, dan kan je misschien toch liever wachten met verkopen. Het aanbod op de markt gaat omlaag, waardoor de prijs weer stijgt tot dit in evenwicht is.

De waarde van Bitcoin is al sinds het bestaan van de cryptocurrency een belangrijk onderwerp voor discussie. Het blijft een ongelooflijk raar fenomeen om te begrijpen dat iets van geen waarde kan uitgroeien tot het hebben van een waarde van 19.000 dollar en hoogstwaarschijnlijk zelfs vele malen meer in de toekomst. Voor veel mensen is dit onbegrijpbaar en dan krijg je vaak te maken met "Als ik het niet begrijp, dan is het niet zo of is het nergens op gebaseerd". Hopelijk heeft dit artikel meer inzicht gegeven.

De wet van vraag & aanbod en de duidelijke functionaliteiten van Bitcoin laten zien dat de prijs wel degelijk ergens op gebaseerd is en dat het héél raar moet lopen wil de cryptocurrency uiteindelijk op nul gaan eindigen. Bovendien beginnen er steeds meer onderzoeken te komen die met keiharde bewijzen komen dat er zeker rationele factoren zijn die invloed hebben op de waarde van Bitcoin. Kortom, buiten het feit dat emoties ook zeker hun rol hebben, is de waarde van Bitcoin gebaseerd op veel rationele factoren en grotendeels hierdoor te verklaren.