Begin dit jaar kwamen er een aantal zaken in het nieuws over het witwassen van grote bedragen Bitcoin (BTC). Zo werd een Amerikaans echtpaar verdacht van het witwassen van maar liefst 120.000 Bitcoin, die waren gestolen tijdens de hack van crypto exchange Bitfinex in 2016. De twee worden daarom ook wel de ‘Bonnie & Clyde’ van de cryptowereld genoemd. Ook een Nederlander uit Deventer werd opgepakt vanwege grootschalige fraude - een zogenaamde exit scam en pump & dump scam - en witwassen van Bitcoin.
Witwassen is niet alleen schadelijk voor de economie, het ligt ten grondslag aan alle vormen van criminaliteit met crypto en heeft dan ook veel slachtoffers.
Maar wat is witwassen eigenlijk? Hoe is dat juridisch geregeld en hoe werkt dat met crypto? Dat lees je in deze blog.
Bekijk snel
In de video hieronder wordt samenvattend uitgelegd hoe witwassen met crypto in zijn werking gaat. Deze informatie is uiteraard alleen bedoeld voor educatieve doeleinden.
Wat is witwassen?
Voordat we het gaan hebben over witwassen met crypto, zullen we eerst uitleggen wat witwassen precies inhoudt. Wat is witwassen? Witwassen omschrijft het proces waarbij illegaal vermogen wordt omgezet naar legaal vermogen. Illegaal vermogen krijgt hierdoor een legale status.
Oorsprong
Oorspronkelijk komt het begrip witwassen van het Engelse ‘money laundering’, wat letterlijk ‘geld wassen’ betekent. De herkomst van de term witwassen is te herleiden tot de beruchte Amerikaanse crimineel Al Capone, de zich onder andere bezighield met de productie en het verkopen van illegale alcohol en zo veel geld verdiende. Om dit geld te legaliseren had hij een wasserette, waar al dit geld in de boekhouding werd verwerkt als 'omzet' en op die manier dus werd ‘witgewassen’. Hiermee wordt de herkomst van het geld versluierd en is de illegale oorsprong van het geld dus niet meer zichtbaar, waardoor het geld in de 'bovenwereld' besteed kan worden.
Fases
Witwassen kan in drie fases worden onderverdeeld.
1. Plaatsing: De eerste stap is plaatsing. Het doel van deze stap is om het illegale vermogen in het ‘normale’ financiële systeem te krijgen. Dit kan door het geld bijvoorbeeld op een bankrekening te zetten. Deze stap is de riskantste fase, waarbij de pakkans het grootst is. Banken en andere instellingen hebben namelijk een identificatieplicht en meldplicht bij grote stortingen.
2. Versluiering: De tweede stap is de versluiering, ook wel omzetting genoemd. Hierbij worden ingewikkelde financiële constructies opgetuigd om het geld te verschuiven, met als doel om de illegale oorsprong van het geld te verhullen. De traceerbaarheid van het criminele geld wordt zo dus verkleind.
3. Integratie: De laatste stap is integratie. Zodra de illegale herkomst van het geld is verhuld, kan geprofiteerd worden van het witwassen. In deze laatste fase wordt het geld uitgegeven in de ‘bovenwereld’. Het is dan vrijwel onmogelijk om de illegale herkomst van het geld te traceren. Maatregelen van de overheid tegen witwassen richten zich daarom vooral op de eerste twee fases.
Anti-witwas wetgeving
In de jaren tachtig kwam er juridische internationale aandacht voor witwassen, al lag de focus toen voornamelijk op drugsgerelateerde criminaliteit. Dit leidde tot wetgeving. Op Europees niveau kwam in 1991 de 1e anti-witwasrichtlijn tot stand (Anti Money Laundering Directive: AMLD). Door de jaren heen is deze richtlijn verder uitgebreid naar meerdere soorten criminaliteit.
In 2018 is de anti-witwasrichtlijn uitgebreid met een verplichting speciaal voor aanbieders van cryptodiensten. Deze wetswijziging moet door alle EU-lidstaten worden nageleefd en worden overgenomen in de eigen nationale regelgeving. Deze nieuwe regelgeving voor cryptodiensten uit de Europese anti-witwasrichtlijn is in Nederland geïmplementeerd in de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme, beter bekend als de Wwft. Op 21 mei 2020 trad deze gewijzigde wet in werking en is de zogenaamde registratieplicht voor cryptodienstverleners in Nederland in het leven geroepen.
Wil je meer weten over deze registratieplicht? Lees dan eens deze blog.
In vrijwel alle landen is witwassen strafbaar gesteld. Witwassen is in Nederland strafbaar gesteld in artikel 420bis van het Wetboek van Strafrecht (art. 420bis) en kan leiden tot een gevangenisstraf van maximaal zes jaar of geldboete van de vijfde categorie.
Witwassen met crypto
Zoals net uitgelegd is het doel van witwassen dat illegaal vermogen een legale status krijgt en het daardoor onmogelijk is om de illegale herkomst te traceren. Witwassen ligt daarom ten grondslag aan alle vormen van misdaad met crypto, omdat het uiteindelijke doel van criminelen die mensen met crypto oplichten is om dit om te zetten naar fiat geld en zo te kunnen besteden in de fysieke wereld. Hier kan dan bijvoorbeeld vastgoed, dure auto’s, sieraden of wat dan ook of mee gekocht worden. Maar crypto en NFTs kunnen ook gebruikt worden om illegaal verkregen fiat geld wit te wassen. Vanwege de volatiliteit is dit een uitermate geschikt middel om grote bedragen mee te kunnen verklaren, en de daadwerkelijke oorzaak te verhullen.
Uit onderzoek van crypto-analysebedrijf Chainalysis blijkt dat criminelen in 2021 zo’n 8.6 miljard dollar aan crypto hebben witgewassen. Dat komt neer op een toename van 30% ten opzichte van 2020, hoewel een dergelijke stijging niet verwonderlijk is gezien de aanzienlijke groei van het gebruik van crypto in 2021. Over het algemeen hebben crypto criminelen sinds 2017 meer dan 33 miljard dollar aan crypto witgewassen.
Als we kijken naar het totale handelsvolume van crypto in 2021, dan werd ongeveer 0.05% hiervan gebruikt voor witwassen. Dat lijkt procentueel gezien weinig, maar witwassen vormt een ernstige bedreiging van de economie en tast de integriteit van de - fysieke en digitale - financiële sector aan. In veel gevallen werken mensen hier ook onbewust aan mee en worden op die manier slachtoffer. Vooral DeFi en NFTs spelen een opkomende rol bij witwassen. Deze toenames zijn dan ook zeker verontrustend. 'We halen deze cijfers niet aan om de criminaliteitsproblemen in de cryptowereld te bagatelliseren, maar om duidelijk te maken dat witwassen een plaag is in zo ongeveer alle economische transacties', zegt Chainalysis. 'En we willen de politie en toezichthouders ervan bewust maken hoeveel witwasactiviteiten in theorie via crypto kunnen gaan verlopen, als het gebruik ervan toeneemt.'
Crypto heeft inmiddels al meer de aandacht gekregen van overheden, regelgevers en handhavers. Het vermogen van wetshandhavers om op crypto gebaseerde misdaad te bestrijden, ontwikkelt zich namelijk ook. Zo zijn er al talloze voorbeelden te vinden van overheden en handhavers die hebben ingegrepen.
In 2021 heeft De Nederlandsche Bank (DNB) een openbare waarschuwing afgegeven tegen crypto exchange Binance vanwege het niet voldoen aan de anti-witwasregels. Sindsdien geeft DNB aan verschillende zaken te zijn gestart tegen wetovertreders.
Ook justitie treedt actief op tegen witwassen en andere vormen van crypto criminaliteit. Het grootste verschil tussen witwassen met fiat geld en met crypto is dat vanwege de openbaarheid van blockchain gemakkelijk traceerbaar is hoe criminelen hun crypto tussen wallets en exchanges verplaatsen. Dat wordt wellicht nog weleens vergeten door criminelen, maar de blockchain is openbaar en kan dus worden geraadpleegd om criminelen op te sporen.
Voorbeelden
Ter illustratie volgen hier twee voorbeelden van witwassen met crypto.
‘Bonnie & Clyde’ van de cryptowereld
Zoals in de video hierboven te zien is, werd in februari 2022 een Amerikaans stel gearresteerd vanwege het witwassen van Bitcoin. Het gaat om de 34-jarige Ilya ‘Dutch’ Lichtenstein en zijn 31-jarige vrouw Heather ‘Razzlekhan’ Morgan, woonachtig in New York. Zij worden ervan verdacht om door middel van een complexe reeks transacties bijna 120.000 Bitcoin te hebben witgewassen, die waren gestolen tijdens de hack van crypto exchange Bitfinex in 2016. De twee worden daarom ook wel de ‘Bonnie & Clyde’ van de cryptowereld genoemd.
De hack van de Hongkongse exchange Bitfinex veroorzaakte destijds veel onrust in de cryptomarkt en zorgde voor een grote daling van de koers. Op het moment van de hack was de door Lichtenstein en Morgan gestolen Bitcoin zo’n 70 miljoen dollar waard. Sindsdien is de waarde van Bitcoin enorm gestegen. De waarde van de gestolen Bitcoin is op dit moment ongeveer 3.6 miljard dollar.
Volgens Amerikaanse justitie hebben er na de hack meer dan 2000 illegale transacties met de gestolen Bitcoin plaatsgevonden. Uiteindelijk zijn de Bitcoin doorgestuurd naar een wallet van Lichtenstein. Lichtenstein en Morgan hebben door de jaren heen tevergeefs pogingen gedaan om de gestolen Bitcoin via een doolhof van transacties wit te wassen. Zo kochten ze met een deel van de Bitcoin via valse identiteiten en neprekeningen onder andere goud, NFTs en cadeaukaarten.
Tóch is het niet gelukt om hun identiteiten na al die jaren anoniem te houden. De aanhouding van het Amerikaanse stel zorgt er volgens opsporingsambtenaar en voormalig FBI agent Christopher Tarbell voor dat 'Bitcoin geen veilige haven is voor criminelen'.
Netflix heeft ondertussen bekendgemaakt een serie te maken over deze zaak. De regisseur zal Chris Smith worden, die onder andere bekend is van Netflix serie ‘FYRE: The Greatest Party That Never Happened’ over een frauduleus festival en de hit ‘Tiger King’ over het leven van de inmiddels welbekende dierentuineigenaar Joe Exotic.
Nederlander veroordeeld tot 4 jaar cel
Ook in Nederland zijn er gevallen bekend van witwassen met crypto.
Zo werd in februari 2022 een 40-jarige man uit Deventer door de rechtbank veroordeeld tot vier jaar cel voor het frauduleus handelen met crypto en het witwassen hiervan.
Het begon met een inval van de politie in 2020 in een loods in Deventer. Daarbij werd de laptop van de verdachte in beslag genomen. Uit chats die daarop werden aangetroffen bleek dat de hij eigenaar was van onder meer crypto exchange Coinhouse.eu. Gebruikers konden hier eenvoudig een account en wallet aanmaken, daar geld op storten en dat vervolgens omwisselen naar allerlei soorten cryptomunten. Uit chatberichten blijkt dat het vanaf het begin al de bedoeling is geweest om Coinhouse.eu op enig moment plat te gooien. In april 2018 werd voor de klanten van Coinhouse.eu de opnamefunctie van hun wallets stilgelegd, een zogenaamde exit scam. Vervolgens werden de wallets leeggeroofd.
Daarnaast heeft de verdachte zich schuldig gemaakt aan een zogenaamde pump en dump scam. Er werd veel reclame gemaakt voor de door verdachte zelf gemaakte munten, met namen als Tulipmaniacoin, Malc, ERSO, en Europe United. De verdachte bood zijn tokens te koop aan op verschillende exchanges en kocht deze vervolgens zelf op, waardoor de koers op een kunstmatige manier steeg: het pumpen. Vervolgens werden de tokens op het hoogtepunt verkocht: het dumpen.
De verdachte heeft op deze manier veel geld verdiend. Het maken van eigen cryptotokens en het handelen daarin mag, en veel geld verdienen mag ook. Maar wanneer deze enorme verdiensten voortkomen uit valse trucs, het manipuleren van de markt, het achterhouden van essentiële informatie en opzettelijk verspreiden van valse informatie, dan is er sprake van oplichting. Dat is strafbaar en dat is precies waar deze zaak over gaat.
De verdachte heeft gehandeld met het doel om via strafrechtelijk handelen financieel voordeel te behalen ten koste van de slachtoffers. Hij had hierbij totaal geen oog voor de slachtoffers, die hij zelf beschreef als ‘schapen en kneuzen’. Zijn motto hierbij was:
Make money, not friends.
Dit alles heeft ook geleid tot witwassen. Met het verdiende geld kocht de verdachte een woning, boot, diverse dure auto’s en sieraden. Doordat dit over langere periode heeft plaatsgevonden is dit door het Openbaar Ministerie ten laste gelegd als 'gewoonte witwassen', voor een totaalbedrag van 1.8 miljoen euro. Daarnaast beheerde de verdachte een Bitcoin-geldautomaat, welke ook werd gebruikt om geld mee wit te wassen.
Conclusie
Witwassen omschrijft het proces waarbij illegaal vermogen wordt omgezet naar legaal vermogen. Witwassen ligt daarom ten grondslag aan alle vormen van misdaad met crypto, omdat het uiteindelijke doel van crypto criminelen is om de buit te kunnen besteden in de bovenwereld. Hier kan dan bijvoorbeeld huizen, dure auto’s of sieraden mee gekocht worden.
In vrijwel alle landen is witwassen strafbaar gesteld. Witwassen kan in Nederland leiden tot een gevangenisstraf van zes jaar of geldboete van de vijfde categorie. Crypto heeft inmiddels al meer de aandacht gekregen van overheden en handhavers, en het vermogen om op crypto gebaseerde misdaad te bestrijden ontwikkelt zich ook steeds meer. Zo zijn er al talloze voorbeelden te vinden van overheden en handhavers die hebben ingegrepen. Het wordt namelijk nog wel eens vergeten dat de blockchain openbaar is en dus kan worden gebruikt om criminelen op te sporen.
Mocht je ooit grote bedragen crypto in fiat geld omzetten, zorg er dan vooral voor dat je deze bedragen goed kunt verantwoorden, zodat je niet onterecht verdacht wordt van witwassen!
Wil jij meer weten over witwassen met crypto, andere criminaliteit met crypto of over crypto in het algemeen? Word dan lid van onze AllesOverCrypto Facebookgroep of neem een kijkje op het Crypto Forum! Laat het ons ook weten als je zelf interessante ideeën hebt over een blog-onderwerp. Wie weet schrijven we de volgende keer wel voor jou. Heb je andere crypto gerelateerde vragen? Het makkelijkste is om jouw vraag op onze FAQ-pagina op te zoeken. Wat je ook kan doen, is dat je jouw vraag + AllesOverCrypto googelt.
Header afbeelding: mohamed_hassan/pixabay.com
